از زمان روی کارآمدن دولت اسلامگرای ترکیه در سال ۲۰۰۳ میلادی تاکنون در کنار رشد فزاینده شاخص‌های اقتصادی و کاهش چشمگیر آمار بیکاری، نرخ تورم و گرانی، گشایش‌های فراوانی در عرصه آزادی‌های مدنی و سیاسی روی داده است. برجسته‌ترین و مزمن‌ترین چالش ترکیه معاصر در چند دهەی اخیر مسألەی تعامل با جمعیت بیش از ۲۵ میلیونی کردهای این کشور است.
کردهای ترکیه بویژه تا قبل از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، تقریباً از ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی محروم بوده و حتی از جانب زمامداران و احزاب ناسیونالیست ترکیه به کرد بودن آنان اعتراف نشده و از آن‌ها به عنوان «ترک‌های وحشی» یاد می‌شد.
اما ترکیه‌ی تحت مدیریت حزب عدالت و توسعه در راستای رفع مسألەی کرد‌ها اگر منصفانه قضاوت شود، گامهای مؤثری برداشته است؛ به نحوی که در نتیجەی آن، اقبال عمومی به این حزب صاحب قدرت در مناطق کردنشین نیز کمتر از بقیەی مناطق نبوده و در تمامی انتخابات‌های اخیر، این حزب همواره در هر دوره بیش از دورەی پیش در ترکیه صاحب رأی و کرسی شده است.
در کنار دستاورد‌ها و تحولات عظیم اقتصادی و معیشتی در ترکیه به طور عام و مناطق کردنشین به طور خاص، تلاش رهبران حزب برای حفظ و ارتقای آشتی بین دو ملت کرد و ترک و برقراری ارتباط با رهبران احزاب کردی، ترتیب دادن دیدارهایی از نمایندگان کرد پارلمان ترکیه با عبدالله اوجلان، رهبر حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، اجازەی فعالیت به شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی به زبان کردی، صدور مجوز تدریس به زبان کردی در ۱۰ دانشگاه مختلف ترکیه، حذف نمادهای بەجای مانده از دولت‌های پیشین که حاوی برتری نژاد ترک بر سایر نژاد‌ها بوده و سرانجام تلاش برای محدود نمودن قدرت ارتش از جمله اقداماتی بوده‌اند که در راستای ارتقای موقعیت شهروندی کردهای ترکیه تأثیرگذار بوده و فضای ترکیه را دورەی زمامداری ۱۰ سالەی حزب عدالت و توسعه با دوره‌های پیشین کاملاً متمایز نموده است.
برخی بر این باورند که اقدامات آشتی‌جویانەی دولت ترکیه در رابطه با کرد‌ها جنبەی تبلیغی برای انتخابات داشته و یا به نیت دریافت مجوز برای عضویت در اتحادیەی اروپا می‌باشد. نگارنده بر این باور است که بر خود همین نیات هم هیچ ایرادی وارد نیست، مادامی که محصول و برایند آن‌ها بهبود وضعیت کرد‌ها و کمک به حل مسألەی کرد باشد.
البته گامهای برداشته شده توسط حزب حاکم در راستای احقاق حقوق شهروندی کردهای ترکیه هنوز ناکافی به نظر می‌رسد، اما این اقدامات در مقایسه با دوران پیش از زمامداری حزب عدالت و توسعه، می‌تواند جهشی عظیم در این راستا به شمار آمده و به نظر می‌رسد فعالان سیاسی و مدنی کرد که صدالبته قصد نگارنده تعیین تکلیف برای ایشان نمی‌باشد، با هوشمندی تمام و خوش‌بینی محتاطانه زمینه را برای اجرایی شدن برنامه‌های دولت در راستای کسب آزادی‌های مدنی و سیاسی و رفع بیشتر موانع موجود فراهم نمایند.
اقدامات نسنجیده و افراطی و اظهار نظرهای مغرضانه و بدبینانه از دو طرف می‌تواند علاوه بر سنگ‌اندازی در مسیر برنامه‌های کارگشای دولت در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و...، منجر به افزایش شکاف در جامعەی ترکیه و در میان دو ملیت کرد و ترک گردد که البته تبعات آن خوشایند کسی غیر از دشمنان دو طرف نخواهد بود.
شاید کمتر صاحبنظری تردید داشته باشد که در صورت ناکامی حزب عدالت و توسعه در انتخابات و از دست رفتن فرصت زمامداری این حزب بر ترکیه و قدرت گرفتن دوباره احزاب ناسیونالیست و پان ترکیست، امید‌ها به حل مسالمت‌آمیز مسألەی کرد به یأس مبدل گشته و روزنه‌های فعلی فعالیت سیاسی و مدنی کرد‌ها نیز امیدی به مفتوح ماندنشان باقی نخواهد ماند. بنابراین عقل سلیم حکم می‌کند که قدر این عافیت اندک دانسته شود تا آن مصیبت عظیم عارض نگردد.
اخیراً آقای مسعود بارزانی رئیس اقلیم خودمختار کردستان عراق نیز به دعوت رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه جهت آنچه که خود آقای اردوغان «کمک به ادامەی روند صلح» میان دولت و کرد‌ها خوانده است، به شهر دیاربکر بزرگ‌ترین شهر کردنشین ترکیه برای نخستین بار در دو دهەی اخیر سفر کرده است. سفری که خود آقای بارزانی آن‌را تاریخی خوانده است و آقای اردوغان نیز از آن به عنوان گل سر سبد تلاش برای پایان دادن به سه دهه ناأمنی که حاصل آن ریخته شدن خون بیش از ۴۰ هزار نفر بوده است، یاد کرده است.
حضور ایشان به عنوان یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های سیاسی و مبارزاتی کرد در کنار رجب طیب اردوغان در دیاربکر، واکنش‌های متعددی را در میان صاحبنظران و کار‌شناسان سیاسی به دنبال داشته است. عدەی زیادی به این سفر و دستاورد‌ها و تأثیر آن بر تعقیب روند آشتی دولت و کرد‌ها خوشبین هستند.
در مقابل عده‌ای دیگر نیز معتقدند که سفر ایشان جنبەی تبلیغی برای حزب عدالت و توسعه در انتخابات آینده‌ی شورای شهر که در اوایل سال میلادی ۲۰۱۴ برگزار خواهد شد دارد. یکی از استدلال‌های این گروه این است که آقای بارزانی پیش‌تر به دعوت‌هایی که احزاب کردی از ایشان برای حضور در میان کرد‌ها به عمل آورده بودند پاسخ مثبت نداده بود.
کسان دیگری هم معتقدند این سفر نقشه آقای اردوغان و حتی شخص آقای بارزانی جهت به حاشیه راندن آنچه «رقیب دیرینه» می‌خوانند یعنی پ.ک.ک و شخص عبدالله اوجلان است.
نگارنده را باور بر این است که اینگونه برداشت‌ها کمکی به حل مسألەی کرد‌ها نکرده و از طرف دیگر تصور بهرەبرداری اردوغان از محبوبیت آقای بارزانی جهت تبلیغات انتخاباتی می‌تواتد نوعی بی‌احترامی به یکی از رهبران برجستەی کرد و مبتکر طرح تشکیل کنگرەی ملی کرد تلقی شود؛ کسی که سابقەی مبارزات آزادیخواهی خود و خانواده‌اش برای تمامی کرد‌ها و منطقه روشن و نمایان است.
راقم این سطور از کم و کیف دعوت‌های به عمل آمده از مسعود بارزانی از جانب احزاب کردی برای حضور در میان ایشان اطلاع چندانی نداشته و در صدد توجیه اقدام ایشان در رد دعوت‌های کردهای ترکیه نیست. لیکن دلیل احتمالی آن را در عرف دیپلماتیک دنیای کنونی می‌داند که در آن رهبران معمولاً به درخواست همتایان خود به کشورهای دیگر سفر کرده و دیدار یک رهبر از کشوری دیگر بدون دعوت از جانب همتای خود، خوشایند رهبران کشور میزبان نبوده و حتی ممکن است نوعی دخالت در امور و شؤونات داخلی آن کشور تلقی گردد.
حکومت اقلیم کردستان مناسبات اقتصادی و بازرگانی گسترده به ارزش میلیارد‌ها دلار بویژه در حوزەی نفت و انرژی با دولت ترکیه داشته و یقیناً حضور آقای بارزانی علاوه بر اینکه می‌تواند به تلاش بیشتر از پیش برای تسریع روند صلح میان کرد‌ها و دولت منجر گردد، زمینەساز تحکیم روابط تجاری وسیع‌تر میان اقلیم کردستان و ترکیه بوده که منافع آن عاید هر دو ملت خواهد گردید.
در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها تلاش کردند تا مخاطبان خود را از در پیش بودن استقبالی سرد از جانب کردهای ترکیه از مسعود بارزانی مطمئن گردانند. اما آنگونه نشد و حضور ایشان در کنار اردوغان و هنرمندانی از دو ملت کرد و ترک که برخی از آن‌ها از دهەی هفتاد میلادی تاکنون به علت آنچه فعالیت سیاسی و هنری غیرقانونی خوانده می‌شد در تبعید به سر می‌بردند و همچنین نمایندگانی از حزب کردی «آشتی و دموکراسی» (ب.د.پ) و برگزاری مراسم ازدواج ۴۰۰ زوج کرد با استقبال چشمگیر کرد‌ها مواجه گردید.
امید است با ادامەی سیاست مسالمت‌جویانه دولت ترکیه و همراهی رهبران برجستەی کرد و گرفته شدن کامل ابتکار عمل از افراطیون هر دو طرف افق روشنتری برای وضعیت سیاسی، مدنی و فرهنگی کردهای ترکیه ترسیم گردد.
نظرات